Soạn bài Sự phát triển của từ vựng
I. Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ ngữ
Câu 1 (trang 55 sgk Văn 9 Tập 1):
- Từ kinh tế trong Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế có nghĩa là trị nước, cứu đời.
- Từ kinh tế hiện nay được hiểu là toàn bộ những hoạt dộng lao động sản xuất, trao đổi, mua bán của cải vật chất làm ra.
⇒ Kết luận: Nghĩa của từ biến đổi theo thời gian và sự phát triển của xã hội.
Câu 2 (trang 55 sgk Văn 9 Tập 1):
a,
- Xuân 1: danh từ chỉ thời gian đầu trong năm chuyển tiếp từ mùa đông sang mùa hạ (nghĩa gốc).
- Xuân 2: tính từ chỉ tuổi trẻ (nghĩa chuyển).
→ Nghĩa chuyển được hình thành theo phương thức ẩn dụ.
b.
- Tay 1: danh từ chỉ bộ phận cơ thể người, từ vai đến các ngón tay dùng để cầm, nắm (nghĩa gốc).
- Tay 2: chỉ người chuyên hoạt động, giỏi về một môn hay một nghề, một việc nào đó (nghĩa chuyển).
→ Nghĩa chuyển được hình thành theo phương thức hoán dụ.
II. Luyện tập
Câu 1 (trang 56 sgk Văn 9 Tập 1):
- Câu (a) chân được dùng theo nghĩa gốc.
- Câu (b) chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức hoán dụ.
- Câu (c), (d) chân được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ.
Câu 2 (trang 57 sgk Văn 9 Tập 1):
Từ trà trong các trường hợp Trà a - ti - sô, trà hả thủ ô, trà sâm, trà linh chi, trà tâm sen, trà khổ qua (mướp đắng) đều được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ.
Câu 3 (trang 57 sgk Văn 9 Tập 1):
Các từ đồng hồ điện, đồng hồ nước, đồng hồ xăng là những dụng cụ đo có hình thức giống đồng hồ, được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ (dựa trên mối quan hệ giống nhau về hình thức).
Câu 4 (trang 57 sgk Văn 9 Tập 1):
- Từ Hội chứng bao gồm nhiều nghĩa:
+ Tập hợp các triệu chứng cùng xuất hiện của bệnh.Ví dụ: Hội chứng viêm màng não.
+ Tập hợp các sự kiện, hiện tượng cùng xuất hiện ở nhiều người, nhiều nơi của một tình trạng, một vấn đề xã hội.
- Từ Ngân hàng bao gồm nhiều nghĩa:
+ Tổ chức kinh tế hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh và quản lí các nghiệp vụ về tiền tệ, tín dụng.
+ Kho lưu trữ những thành phần, bộ phận của cơ thể để sử dụng khi cần.
- Từ sốt:
+ Tăng nhiệt độ quá mức của cơ thể so với mức bình thường (37 độ).
+ Tăng mạnh một cách đột ngột về nhu cầu, nhất thời về nhu cầu hay giá cả.
- Từ Vua:
+ Người đứng đầu nhà nước phong kiến.
+ Người được coi là nhất, không ai hơn.
+ Người độc quyền trong một ngành nghề nào đó.
Câu 5 (trang 57 sgk Văn 9 Tập 1):
Từ mặt trời trong câu thơ thứ hai được sử dụng theo phép tu từ từ vựng ẩn dụ.
Đây không được coi là hiện tượng một nghĩa gốc của từ phát triển thành nhiều nghĩa bởi đây chỉ hiện tượng chuyển nghĩa tạm thời, chỉ có giá trị trong ngữ cảnh câu thơ này.