Dấu hai chấm (:) là gì? 

Dấu hai chấm (:) là một dấu câu quan trọng trong tiếng Việt, được sử dụng để báo hiệu và đánh dấu vị trí của các phần trong câu. Dấu hai chấm thường được đặt ở cuối một bộ phận câu để giới thiệu bộ phận tiếp theo, là lời giải thích, bổ sung cho bộ phận trước đó.

Dấu hai chấm dùng để làm gì? 

Cách dùng dấu hai chấm được tuân theo các chức năng chính của nó. Cụ thể, dấu hai chấm dùng để:

• Báo hiệu lời nói trực tiếp của nhân vật: Khi muốn dẫn lời nói trực tiếp của một nhân vật, ta đặt dấu hai chấm ở cuối câu trước lời nói, sau đó là lời nói được trích dẫn trong ngoặc kép hoặc gạch đầu dòng. Ví dụ: Mẹ dặn: "Con nhớ học bài cẩn thận nhé!".

• Giải thích cho phần trước của câu: Dấu hai chấm có thể được sử dụng để giải thích, bổ sung thông tin cho phần nội dung đã được đề cập trước đó. Ví dụ: Có ba loại hoa chính trong vườn nhà tôi: hoa hồng, hoa cúc và hoa lan.

• Liệt kê các yếu tố: Dấu hai chấm cũng được dùng để liệt kê các yếu tố cùng loại, cùng cấp trong một câu. Ví dụ: Để nấu món canh chua, ta cần chuẩn bị những nguyên liệu sau: cà chua, me, dọc mùng, cá lóc,…

Dấu hai chấm là một dấu câu quan trọng giúp làm rõ ý nghĩa của câu, tăng tính logic và sức thuyết phục cho lời văn. Việc sử dụng dấu hai chấm đúng cách sẽ giúp người đọc dễ dàng hiểu được nội dung mà tác giả muốn truyền tải.

Lưu ý khi sử dụng dấu hai chấm (:) trong tiếng Việt

Dấu hai chấm (:) là một dấu câu phổ biến trong tiếng Việt, tuy nhiên để sử dụng nó đúng cách bạn cũng cần lưu ý một số điểm sau:

• Sau dấu hai chấm, ta không viết hoa chữ đầu câu, trừ trường hợp sau dấu hai chấm là một câu hoàn chỉnh.

• Dấu hai chấm không được sử dụng ở đầu câu, sau dấu chấm hỏi, dấu chấm than.

• Dấu hai chấm không được dùng để nối hai câu hoàn chỉnh với nhau.

• Dấu hai chấm không được dùng để tách biệt các từ, cụm từ trong cùng một câu.

• Khi sử dụng dấu hai chấm để báo hiệu lời nói trực tiếp của nhân vật, cần kết hợp với dấu ngoặc kép để người đọc dễ dàng nhận biết.

• Nên sử dụng dấu hai chấm một cách hợp lý và không nên lạm dụng vì sẽ khiến câu văn trở nên rườm rà, khó hiểu.

Để rèn luyện kỹ năng sử dụng dấu câu và nắm vững kiến thức tiếng Việt một cách chính xác và hiệu quả, bạn có thể tham khảo các bài học chi tiết tại VMonkey. Đây là một ứng dụng học tiếng Việt dành cho trẻ em từ mầm non đến hết tiểu học, cung cấp nền tảng ngôn ngữ căn bản dựa trên chương trình giáo dục phổ thông mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo. VMonkey còn tích hợp nhiều phương pháp giáo dục hiện đại và thú vị như truyện tranh tương tác, trò chơi giáo dục, và âm thanh sống động, giúp người học tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên và hiệu quả.

Bài tập vận dụng về dấu hai chấm (:) trong tiếng Việt

Bài 1: Viết 5 câu sử dụng dấu hai chấm để báo trước lời giải thích và 5 câu sử dụng dấu hai chấm để báo trước lời nói của nhân vật.

Bài 2: Em hãy cho biết các dấu hai chấm sau có công dụng gì?

1. Chú Năm đi thị xã về, mang theo rất nhiều thứ: thịt bò, rau cải, cây ớt con, măng khô, bánh rán…

2. Mỗi khi cảm thấy chán nản và muốn bỏ cuộc giữa chừng, em thường nhớ đến một danh ngôn mà thầy giáo đã dạy: "Trên bước đường thành công, không có dấu chân của kẻ lười biếng".

3. Đang đi chơi với bạn, nhưng thấy thầy giáo đi ngang qua, Hà vẫn dừng xe lại để chào thầy: Em chào thầy ạ!

Bài 3: Viết một đoạn văn có dấu hai chấm và nêu tác dụng của dấu hai chấm đó.

Bài 4: Chỉ ra tác dụng của dấu hai chấm trong đoạn văn sau:

Trong gia đình, mẹ là người yêu thương em nhất. Mỗi khi năm học mới sắp đến, mẹ thường dắt em ra chợ, chuẩn bị cho em thật nhiều quần áo mới và đồ dùng học tập, nào là: thước, bút, vở,... để em cùng bạn bè đến trường. Được nắm tay mẹ đến trường là một điều hạnh phúc. Trước khi em vào lớp học, mẹ thường dặn em rằng: "Con phải thật ngoan và cố gắng học tập giỏi nhé". Nghe lời mẹ, em luôn tự dặn bản thân phải chăm chỉ học tập và nghe lời cô giáo để mẹ vui lòng.

Đáp án (tham khảo)

Bài 1:

5 câu sử dụng dấu hai chấm để báo trước lời giải thích:

1. Cảnh vật ở đây rất đẹp: những ngọn núi xanh mướt, dòng sông trong vắt và cánh đồng bát ngát.

2. Tôi đã mua nhiều thứ khi đi siêu thị: bánh mì, sữa, trái cây và rau củ.

3. Các món ăn nổi tiếng của Nhật Bản gồm: sushi, ramen, tempura và sashimi.

4. Những thành phố nổi tiếng nhất ở châu Âu bao gồm: Paris, London, Rome và Berlin.

5. Các loài động vật hoang dã trong khu rừng này có: hổ, báo, khỉ và voi.

5 câu sử dụng dấu hai chấm để báo trước lời nói của nhân vật:

1. Bố tôi bảo: "Con phải chăm chỉ học hành để có tương lai tốt hơn."

2. Cô giáo dặn dò: "Các em nhớ làm bài tập về nhà đầy đủ."

3. Anh ấy nói với tôi: "Ngày mai chúng ta sẽ đi dã ngoại."

4. Mẹ tôi khuyên: "Con nên ăn uống đầy đủ và nghỉ ngơi nhiều hơn."

5. Chị ấy tâm sự: "Tôi rất lo lắng về kỳ thi sắp tới."

Bài 2: 

1. Dấu hai chấm báo hiệu danh sách các vật dụng được liệt kê.

2. Dấu hai chấm báo hiệu một câu danh ngôn được trích dẫn.

3. Dấu hai chấm báo hiệu lời chào của Hà với thầy giáo.

Bài 3: 

Trong thư gửi đến tạp chí, ông Đặng Huyền Anh viết: "Tôi muốn chia sẻ với độc giả một số suy nghĩ về nghệ thuật: Nghệ thuật là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của con người."

Trong đoạn văn này, dấu hai chấm được sử dụng để giới thiệu ý kiến của ông Đặng Huyền Anh và phần giải thích tiếp theo.

Bài 4: 

• Dấu hai chấm đầu tiên được sử dụng để liệt kê các đồ dùng học tập mẹ chuẩn bị.

• Dấu hai chấm thứ hai báo hiệu lời dặn dò của mẹ dành cho em trước khi vào lớp.

Xem thêm: [Tiếng Việt] Dấu chấm than dùng để làm gì? Khi nào nên sử dụng?

Như vậy, bài viết này đã giúp bạn giải đáp chi tiết câu hỏi “Dấu hai chấm dùng để làm gì?” một cách dễ hiểu nhất. Hy vọng với những kiến thức và bài tập vận dụng được Monkey cung cấp trong bài viết này sẽ giúp bạn thành thạo cách sử dụng dấu hai chấm trong tiếng Việt.